Συχνά, αναφερόμαστε στην «ψυχοθεραπεία» θεωρώντας δεδομένη την κατανόηση της έννοιας του όρου. Ωστόσο, πρόκειται για μια αρκετά αφηρημένη έννοια την οποία φαίνεται πως ο καθένας από μας αντιλαμβάνεται και με διαφορετικό τρόπο. Κρίνεται, λοιπόν, σκόπιμο να ασχοληθούμε λίγο περισσότερο με το περιεχόμενο και τη δομή της.
Η «ψυχοθεραπεία» μπορεί να πάρει ποικίλες μορφές. Έτσι, μια εις βάθος συζήτηση με έναν έμπιστο φίλο ή συγγενή μπορεί να λειτουργήσει «ψυχοθεραπευτικά», τονώνοντας την αυτοεκτίμηση του ατόμου που ζητά βοήθεια ή ακόμα και δίνοντας λύση στο πρόβλημά του. Άλλες φορές πάλι, «ψυχοθεραπεία» μπορεί να σημαίνει ατελείωτες ώρες για ψώνια στα μαγαζιά ή ένα χαλαρωτικό ταξίδι. Ωστόσο, υπάρχουν φορές που το άτομο αντιμετωπίζει σε τόσο μεγάλο βαθμό δυσκολίες που η ανάληψη μιας δραστηριότητας ή η κουβέντα με ένα κοντινό πρόσωπο, παύουν να φέρνουν αποτέλεσμα. Τότε, η παρέμβαση από έναν ειδικά εκπαιδευμένο ψυχολόγο κρίνεται απαραίτητη και μιλάμε για την «ψυχοθεραπεία» ως μια πιο σύνθετη διαδικασία η οποία πλέον πληροί κάποιων κριτηρίων. Ποιο συγκεκριμένα πρέπει:
1. Να υπάρχει μια διαπροσωπική σχέση μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων (εκ των οποίων ο ένας ο θεραπευτής)
2. Ο θεραπευτής να είναι ειδικά εκπαιδευμένος προκειμένου να χειριστεί θέματα ανθρωπίνων σχέσεων
3. Ο θεραπευόμενος να έχει επιδιώξει τη δημιουργία θεραπευτικής σχέσης αναγνωρίζοντας πως η καθημερινότητά του έχει γίνει λιγότερο λειτουργική λόγω των όσων τον απασχολούν
4. Στόχος της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας να είναι η αντιμετώπιση των δυσκολιών του θεραπευόμενου
5. Οι μέθοδοι παρέμβασης να είναι ψυχολογικές και να βασίζονται σε συγκεκριμένες τεχνικές
6. Οι διαδικασίες που ακολουθούνται από τον θεραπευτή να βασίζονται σε μια εκφρασμένη θεωρία
Σε γενικές γραμμές, η ψυχοθεραπεία αποτελεί μια θεραπευτική παρέμβαση η οποία βοηθά τον ασθενή να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του, να ανακουφιστεί από διάφορα δυσάρεστα ψυχολογικά συμπτώματα, να αναπτύξει αποτελεσματικότερους τρόπους προσαρμογής, δίνοντάς του έτσι την ευκαιρία να αποκτήσει μια όσο το δυνατόν πιο ικανοποιητική ζωή.
Η ψυχοθεραπεία ουσιαστικά αναφέρεται σε μια έντονη, συναισθηματικά φορτισμένη και εμπιστευτική σχέση όπου ο θεραπευόμενος μπορεί να εκφράσει ελεύθερα τις σκέψεις και τα συναισθήματά του δίχως να κρίνεται. Πρόκειται για μια διαδικασία η οποία επικεντρώνεται στην εκμάθηση από τον θεραπευόμενο περισσότερο εποικοδομητικών τρόπων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δυσχεραίνουν την καθημερινότητά του. Αποτελεί μια υποστηρικτική διαδικασία η οποία αποβαίνει ιδιαίτερα χρήσιμη όταν το άτομο διανύει δύσκολες ή πιεστικές περιόδους στη ζωή του, όπως είναι η αλλαγή εργασίας, η απώλεια αγαπημένου προσώπου, το διαζύγιο, η μετακόμιση.
Μέσα από την ανάπτυξη ενός κλίματος εμπιστοσύνης και ασφάλειας θα μπορέσετε να:
- Ανακαλύψετε νέες στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων
- Προσδιορίσετε τα πραγματικά «θέλω» σας
- Μοιραστείτε τα όσα σκέφτεστε και πιστεύετε δίχως να φοβάστε
- Ενδυναμωθείτε προκειμένου να τολμήσετε αλλαγές στη ζωή σας
- Δοκιμάσετε διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας που θα βελτιώσουν τις διαπροσωπικές σας σχέσεις
Η ώρα της ψυχοθεραπείας είναι η ώρα που μπορείτε να δώσετε χώρο στις ανάγκες σας, αλλά και η ευκαιρία να ανακαλύψετε όλες τις δυνάμεις που κρύβετε μέσα σας, προχωρώντας έτσι προς την εξέλιξη και ολοκλήρωση του εαυτού σας.
Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία βασίζεται στην αρχή ότι τα αρνητικά αισθήματα του ατόμου (π.χ. άγχος, φόβος, θυμός..) προέρχονται από τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύει τα όσα γίνονται γύρω του. Ο τρόπος, δηλαδή, με τον οποίο το άτομο σκέφτεται καθορίζει τα όσα αισθάνεται και τελικά τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται. Επιπρόσθετα, συγκεκριμένες συμπεριφορές – όπως για π.χ. η αποφυγή μιας κατάστασης που μας δυσκολεύει – συντείνουν στη διαιώνιση του προβλήματος.
Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία στοχεύει να σπάσει τον φαύλο κύκλο των δυσπροσαρμοστικών σκέψεων και συμπεριφορών, εντοπίζοντας τις γνωσιακές στρεβλώσεις του θεραπευόμενου και ενθαρρύνοντάς τον να τις αμφισβητήσει.
Πιο συγκεκριμένα, η γνωσιακή ψυχοθεραπεία, αποτελώντας ένα ολοκληρωμένο ψυχοθεραπευτικό σύστημα που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αμοιβαία εκτίμηση και συνεργασία μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, αποσκοπεί στη μεταβολή των πυρηνικών πεποιθήσεων και στάσεων, αποσπώντας και εξετάζοντας τις γνωσιακές κατασκευές του θεραπευόμενου. Μερικά επιπλεόν χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης μορφής ψυχοθεραπείας είναι το ότι:
- Βοηθά τον θεραπευόμενο «να τα βγάζει πέρα με τα τρέχοντα προβλήματά του»
- Η διάρκειά της είναι συνήθως της τάξεως των 15 – 25 συνεδριών
- Η διαδικασία τροποποίησης της συμπεριφοράς δεν περιορίζεται μόνο στη διάρκεια της εκάστοτε συνεδρίας, αλλά συνεχίζεται και μετά από αυτή
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες η γνωσιακή ψυχοθεραπεία έχει ξεχωρίσει ως μια αποτελεσματική και οικονομική θεραπεία η οποία έχει εφαρμοστεί με ιδιαίτερη επιτυχία σε περιπτώσεις ασθενών με κατάθλιψη, διαταραχή πανικού, φοβίες, άγχος, θυμό, αγχώδεις διαταραχές, προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων, εξάρτηση από ουσίες / οινόπνευμα, καθώς και με διαταραχές πρόσληψης τροφής.