Βέβαια, συχνά δεν είναι ξεκάθαρο κατά πόσο η υπερανάλυση οδηγεί στην έκπτωση της ψυχικής υγείας ή το αντίστροφο. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι τελικά δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, όπου η αναμάσηση των σκέψεων οδηγεί σε φόβο και άγχος και αυτά με τη σειρά τους πυροδοτούν νέες σκέψεις και πολλά σενάρια του τύπου «εάν…τότε…».

Γιατί υπεραναλύουμε τα πράγματα;

• Αίσθηση ασφάλειας. Υπάρχουν φορές που με το να διαμορφώνεις διάφορα εναλλακτικά σενάρια πριν πάρεις μια απόφαση μπορεί να νιώσεις ασφάλεια και σιγουριά για το τελικό αποτέλεσμα. Μέσω της ανάλυσης, καταφέρνεις να οργανώνεσαι καλύτερα, να προβλέπεις πιθανά λάθη και να κατανοείς καλύτερα τα εσωτερικά κίνητρα που σε οδηγούν προς μια κατεύθυνση, έναντι μιας άλλης. Αυτή είναι και η υγιής πλευρά της ανάλυσης των σκέψεων

• Μαθημένη συμπεριφορά. Είναι πιθανό, είτε λόγω προηγούμενων κακών εμπειριών, είτε γιατί η υπερανάλυση αποτελούσε έναν τρόπο διαχείρισης των προβλημάτων στην πατρική σου οικογένεια, να έχεις μάθει να αντιδράς έτσι. Αυτό που βλέπουμε ως τρόπο αντίδρασης των «σημαντικών άλλων», είναι συχνά και αυτό που οικειοποιούμαστε ως τρόπο αντίδρασης σε μια δική μας δύσκολη στιγμή

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η ανασφάλεια και η έλλειψη εμπιστοσύνης προς το πρόσωπό σου, μπορεί να σε δηλητηριάσουν με ατελείωτες σκέψεις αμφιβολίας και αυτοαναίρεσης. Οι αρνητικές αυτές σκέψεις εμφανίζονται συνήθως το βράδυ, οπότε και κάνεις έναν απολογισμό της ημέρας ή ακόμα και άλλων παρελθοντικών καταστάσεων, αμφισβητώντας τον εαυτό σου και ανησυχώντας για το τι γνώμη έχουν σχηματίσει οι άλλοι για σένα. «Μήπως έκανα κάτι που ενόχλησε την παρέα μου», «Μήπως δεν είμαι καλός γονιός», «Λες να μην ήθελαν να με καλέσουν στο πάρτι και το έκαναν από υποχρέωση», «Μα τι μου βρίσκει ο φίλος μου; Μάλλον του αρέσουν άλλες», μπορεί να είναι μερικές από τις αρχικές σκέψεις που γρήγορα θα οδηγήσουν σε καταιγισμό καταστροφολογικών σεναρίων για το τι έπεται…

• Τάση για έλεγχο. Όσο περισσότερο δεν εμπιστεύεσαι κανέναν και θέλεις να περνά από το χέρι σου το καθετί, τόσο περισσότερο αναλύεις τα γεγονότα. Ωστόσο, όταν σκέφτεσαι υπερβολικά αρχίζεις και βιώνεις όλο και περισσότερα αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος, μιζέρια, θυμό, τα οποία με τη σειρά τους θολώνουν τη σκέψη σου και σε αποτρέπουν από το να σκέφτεσαι αντικειμενικά και να αναλαμβάνεις δράση με θετικό τρόπο

Η υπερανάλυση μπορεί να αποτελέσει μεγάλη παγίδα για την προσωπική σου ευημερία και ανάπτυξη, καθώς σε κάνει να καταλήγεις σε συμπεράσματα τα οποία φαίνονται λογικά, αλλά δεν είναι. Η κόπωση από τη συνεχή ανάλυση και η επικέντρωση σε συγκεκριμένες πληροφορίες ή ενδεχόμενα σενάρια, τα οποία έχουν να κάνουν με τους μεγαλύτερους φόβους σου (π.χ. Μήπως μείνω μόνη; Μήπως κάνω λάθος; Μήπως γίνω ρεζίλι;) σε κάνουν να μη χαίρεσαι το παρόν, Το μυαλό σου, δηλαδή, είναι εγκλωβισμένο είτε στο παρελθόν, είτε χάνεται σε πιθανά σενάρια που αφορούν στο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, καταλήγεις στο να «χάνεις τον έλεγχο», που ήταν αυτό το οποίο ήθελες να αποφύγεις.

Εντόπισε τα σημάδια:

Μπορεί να πιστεύεις πως αναλύοντας το καθετί θα προστατέψεις τον εαυτό σου από ενδεχόμενες αποτυχίες, πόνο ή απόρριψη. Ωστόσο, στην πράξη φαίνεται πως η υπερανάλυση μόνο προβλήματα δημιουργεί. Ακολουθούν μερικά σημάδια που δείχνουν ότι έχεις την τάση για υπερανάλυση:

1. Στο τέλος της ημέρας η υπερβολική σκέψη σε έχει οδηγήσει σε ένταση και όχι σε επίλυση του προβλήματος

2. Η αναμάσηση των σκέψεων σε κάνει να υποτιμάς τον εαυτό σου και να αμφιβάλεις για την αξία και τις ικανότητές σου

3. Υποφέρεις από διαταραχές ύπνου, καθώς το βράδυ το μυαλό σου κατακλύζεται από αρνητικά σενάρια

4. Βιώνεις έντονο άγχος, θλίψη και θυμό

5. Βασανίζεσαι από το τι θα μπορούσε να κρύβεται πίσω από αυτό που σου είπε ο άλλος

6. Αναρωτιέσαι σε κάθε κατάσταση «και αν…», φτιάχνοντας πολλαπλές μελλοντικές εκδοχές των γεγονότων

7. Αυτομαστιγώνεσαι για τις επιλογές σου, για το τι είπες ή για το τι δεν είπες

8. Όταν κάποιος δεν ενεργεί όπως θα ήταν το αναμενόμενο για σένα, αναρωτιέσαι διαρκώς «γιατί;» και δυσκολεύεσαι να το αποδεχτείς, νιώθοντας θυμό

9. Μένεις προσκολλημένη στο παρελθόν, νιώθοντας θλίψη ή βιώνεις αγωνία για το τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον

10. Ανησυχείς για όλους και για όλα

Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, η διαχείριση του στρες, η αντιμετώπιση της κατάθλιψης και η εκπαίδευση σε τεχνικές ενσυνειδητότητας (mindfulness), μπορούν να σε βοηθήσουν ώστε να μετριάσεις την υπερανάλυση και να σκέφτεσαι πιο αντικειμενικά και καθαρά.

Εάν διαπιστώσεις ότι ο τρόπος σκέψης σου παρεμποδίζει τη λειτουργικότητά σου, τότε σκέψου να απευθυνθείς σε έναν ψυχολόγο. Μέσω της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας θα σε βοηθήσει να υιοθετήσεις έναν λειτουργικό τρόπο σκέψης και να προστατέψεις έτσι όχι μόνο την ψυχική σου υγεία, αλλά και τις σχέσεις σου με τους άλλους.

Tags: Αρνητικές Σκέψεις, Υπεανάλυση